ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ದಾಟುವುದು ಎಂದರೆ ಅದನ್ನು ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಚೆಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ, ಚೆಕ್‌ನ ಮೇಲಿನ ಎಡ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ನೀವು ಎರಡು ಸಮಾನಾಂತರ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಎಳೆಯಬೇಕು ಮತ್ತು ನೀವು ಅದರೊಂದಿಗೆ “ಖಾತೆ ಪಾವತಿದಾರರಿಗೆ ಮಾತ್ರ/Account Payee Only” ಅಥವಾ “ನೆಗೋಷಿಯೇಬಲ್ ಅಲ್ಲ/Not negotiable” ಎಂಬ ಪದಗಳನ್ನು ಬರೆಯಬಹುದು.
ಈ ಚೆಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿನ ಕ್ಯಾಶ್ ಕೌಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ನಗದೀಕರಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಪಾವತಿಸುವವರ ಖಾತೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಜಮಾ ಮಾಡಬಹುದು.
ಚೆಕ್ ಕ್ರಾಸ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ದುರ್ಬಳಕೆ ಅಥವಾ ಗುರುತಿನ ನಷ್ಟದ ಅಪಾಯವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು.ಕೌಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಸ್ಡ್ ಚಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪಾವತಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ಪಾವತಿಸುವವರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗೆ ಜಮಾ ಮಾಡುವುದರಿಂದ, ಯಾವುದೇ ಮೊತ್ತದ ಹಣವನ್ನು ಬರೆಯದಿರುವ ಅನ್‌ಕ್ರಾಸ್ಡ್ ಅಥವಾ ಓಪನ್ ಚೆಕ್ಕಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಇದು ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಸುರಕ್ಷಿತ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ.
ಪಾವತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲು ಚೆಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಹೆಸರನ್ನು ಸೂಚಿಸಿರುವ ಕ್ರಾಸಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸಹ ಮಾಡಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, B ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಚೆಕ್ ನೀಡಿದ್ದರೆ ಮತ್ತು ಚೆಕ್‌ನಲ್ಲಿ “ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾ” ಕ್ರಾಸಿಂಗ್ ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾದ B ಖಾತೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಪಾವತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬೇರೆ ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಹೊರಗಿನ ಇತ್ಯರ್ಥವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಪಕ್ಷಗಳು ವಿಚಾರಣೆಯ ವಿಧಾನವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಬಹುದು. ಇದು ವಿವಾದಗಳ ತ್ವರಿತ ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯಿದೆ, 2019, ಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಇತ್ಯರ್ಥದ ವ್ಯಾಪ್ತಿ ಇರುವಾಗ, ಸಂಬಂಧಿತ ಆಯೋಗವು ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದವನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದಾದ ನಿಬಂಧನೆಯನ್ನು ಒಳಕ್ಕೆ ತರಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಥವಾ ತಿರಸ್ಕರಿಸಲು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗೆ ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ 5 ದಿನಗಳ ಕಾಲಮಿತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ವಿವಾದವನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ ನಂತರ, ವಿವಾದ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಪಾವತಿಸಿದ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಕ್ಷಗಳಿಗೆ ಮರುಪಾವತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಬಹುದು:
- ಹೆಜ್ಜೆ-1: ಇದು ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಲು ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗಳ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ‘ಗ್ರಾಹಕರ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಸೆಲ್’ ನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಲಿದೆ. ಈ ಕೋಶವು ಪ್ರಕರಣಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
- ಹೆಜ್ಜೆ- 2: ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಯು ವಿಷಯವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಾಗ ನ್ಯಾಯಯುತವಾಗಿ ಮತ್ತು ವಿವೇಚನೆಯಿಂದ ವರ್ತಿಸಬೇಕು. ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲು ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗೆ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಸಹ ಪಾವತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಹೆಜ್ಜೆ- 3: ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯನ್ನು ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಸಲಾಗುವುದು, ಮತ್ತು ಗೌಪ್ಯವಾಗಿರುವುದು.
- ಹೆಜ್ಜೆ- 4: ಪಕ್ಷಗಳು ಎಲ್ಲಾ ಸಂಬಂಧಿತ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಮಧ್ಯವರ್ತಿಗೆ ಒದಗಿಸಬೇಕು.
- ಹೆಜ್ಜೆ- 5: 3 ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ನಂತರ ಪಕ್ಷಗಳು ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ, ಪಕ್ಷಗಳ ಸಹಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ‘ಒಪ್ಪಂದ ವರದಿ’ ರವಾನಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಹೆಜ್ಜೆ – 6: ಸಂಬಂಧಿತ ಆಯೋಗವು ಕಕ್ಷಿದಾರರ ‘ಒಪ್ಪಂದ ವರದಿ’ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ 7 ದಿನಗಳೊಳಗೆ ಆದೇಶವನ್ನು ರವಾನಿಸಬೇಕು.
- ಹೆಜ್ಜೆ- 7: ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬರದಿದ್ದರೆ, ಅದನ್ನು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳ ವರದಿಯ ಮೂಲಕ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ತಿಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆಯೋಗವು ನಂತರ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಗ್ರಾಹಕ ವಿವಾದದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿ ವಿಷಯವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ.
- ಹೆಜ್ಜೆ – 8: ವಿವಾದವನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದ ನಂತರ, ಆರ್ಬಿಟ್ರೇಷನ್ ಅಥವಾ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವ್ಯಾಜ್ಯದಂತಹ ಇತರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯಿಂದ ಇತ್ಯರ್ಥವಾಗದ ದೂರುಗಳು
ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ:
ಗಂಭೀರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಅಜಾಗರೂಕತೆ, ಉದಾ. ಸಾವಿಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಅಜಾಗರೂಕತೆ ವಂಚನೆ (fraud), ಫೋರ್ಜರಿ (forgery), ಬಲೋದ್ಬಂದಿ (coercion) ಎರಡೂ ಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಅಪರಾಧಗಳ ಸಂಯೋಜನೆ (compounding) ಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿಗಳು. ಇದರರ್ಥ ಅಂತಹ ಅಪರಾಧ 3 ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮರು-ಸಂಭವಿಸದಿದ್ದರೆ, ದಂಡವನ್ನು ಪಾವತಿಸಿದ ನಂತರ, ಈ ಅಪರಾಧಗಳ ಕುರಿತಾದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವೆ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಬಹುದು.
ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಅಪರಾಧಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು. ಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಗಳಲ್ಲದ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಇವು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಇ-ಕಾಮರ್ಸ್ ಪ್ಲಾಟ್‌ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಹಿವಾಟುಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಗೌಪ್ಯತೆಯ (privacy) ಉಲ್ಲಂಘನೆ.
ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಮುನ್ನ ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳು
ನೀವು ಮನೆಯೊಂದನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ನೀಡಲು ಅಥವಾ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಲಿಖಿತ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಮುನ್ನ ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಅಂಶಗಳಿಗೆ ಗಮನವೀಯುವುದು ಅತ್ಯವಶ್ಯ.
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಓದಿರಿ
ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಮೊದಲು, ನೀವು ಅಥವಾ ನಿಮ್ಮ ವಕೀಲರು ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿರುವ ಎಲ್ಲ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಕೂಲಂಕಷವಾಗಿ ಓದಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಷಯವನ್ನು ತಿಳಿಯದೇ ಸಹಿ ಮಾಡಬೇಡಿ. ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ನೀವು ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ಮಾಹಿತಿ ಬಗ್ಗೆ ನಿಮಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲವೆಂದಾಗಲೀ ನೀವು ಅದನ್ನು ಓದದೆಯೇ ಸಹಿ ಮಾಡಿದಿರಿ ಎಂದಾಗಲೀ ವಾದ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶವಿರುವುದಿಲ್ಲ.
ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಸಮಕ್ಷಮ
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಸವಿವರವಾಗಿ ಓದಿದ ನಂತರ ನೀವು ಮತ್ತು ಮಾಲೀಕ/ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವವರು/ಬಾಡಿಗೆದಾರರು/ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯುವವರು ದಾಖಲೆಗೆ ಸಹಿ ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಟ ಇಬ್ಬರು ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಹಾಜರಿರಲೇಬೇಕು. ಈ ನಿಯಮ ಐಚ್ಛಿಕವಲ್ಲ, ಕಡ್ಡಾಯ. ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಸಹಿ ಮಾಡದ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಮಾನ್ಯ ಮಾಡುವುದಿಲ್ಲ.
ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ವಹಿಸಬೇಕಾದ ಮುನ್ನೆಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳು
ಲಿಖಿತ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ನೀವು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳತಕ್ಕದ್ದು.
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಟರೀಕರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದು
ನೀವು ಮನೆಯನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಅದನ್ನು ನೋಟರೀಕರಣ ಅಥವಾ ನೋಂದಣಿ ಮಾಡಲು ತಪ್ಪದೇ ಕ್ರಮ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಿ.
ಹನ್ನೊಂದು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದು ಕಡ್ಡಾಯವಲ್ಲ. ಆದರೆ ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡುವುದು ಕಡ್ಡಾಯ.
ಪೋಲೀಸ್ ದೃಢೀಕರಣ
ನೀವು ಮನೆಯನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿ, ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ನಿಮ್ಮ ಬಾಡಿಗೆದಾರರ ಪೋಲೀಸ್ ದೃಢೀಕರಣವನ್ನು ತಪ್ಪದೇ ಮಾಡಿಸತಕ್ಕದ್ದು. ಪೋಲೀಸ್ ದೃಢೀಕರಣ ಪಡೆಯುವುದು ಬಾಡಿಗೆದಾರರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಾಗಿ ಬಾಡಿಗೆದಾರ ತನ್ನ ಕುರಿತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಮಾಲೀಕರಿಗೆ ಒದಗಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಅವಶ್ಯಕ ಸಹಕಾರ ನೀಡಲು ಬದ್ಧರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
NRI ಗಳು ಮತ್ತು PIO ಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರೌಢ ಸುತ್ತೋಲೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಬಹುದು.(( NRIಗಳು/PIOಗಳು/ಭಾರತೀಯೇತರ ಮೂಲದ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಜೆಗಳು, ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಸ್ಥಿರಾಸ್ತಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಮತ್ತು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದರ ಕುರಿತು RBI ಯ ಮಾಸ್ಟರ್ ಸುತ್ತೋಲೆ, 2013)) ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅಥವಾ NRI ಅಥವಾ PIO ಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ NRI ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಬಹುದು. RBI ಯ ಪೂರ್ವಾನುಮತಿಯೊಂದಿಗೆ PIO ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ, NRI ಅಥವಾ PIO ಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಬಹುದು. NRI ಗಳು ಮತ್ತು PIO ಗಳು ಭಾರತದ ನಾಗರಿಕರಾಗಿರುವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಕೃಷಿ ಭೂಮಿ / ತೋಟದ ಆಸ್ತಿ / ತೋಟದ ಮನೆಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಅನ್‌ಕ್ರಾಸ್ಡ್ ಚೆಕ್ ಅಥವಾ ಓಪನ್ ಚೆಕ್ ಎನ್ನುವುದು ಚೆಕ್ ಮೇಲಿನ ಎಡ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಸಮಾನಾಂತರ ರೇಖೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯದ ಚೆಕ್ ಆಗಿದೆ. ಅಂತಹ ಚೆಕಗಳನ್ನು ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಲ್ಲಿ ನಗದೀಕರಿಸಬಹುದು.ನೀವು ಚೆಕ್‌ನ ಹಣವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕೌಂಟರ್‌ನಿಂದ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಚೆಕ್ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗೂ ಇದನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸಬಹುದು.
ಅನ್‌ಕ್ರಾಸ್ಡ್/ಓಪನ್ ಚೆಕ್ಕುಗಳ ವಿಧಗಳು:
ಎಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರಗಳ ವಿವರಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ:
ಕೇಂದ್ರ ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ
ಕೇಂದ್ರ ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ (CCPA) ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು, ರಕ್ಷಿಸಲು ಮತ್ತು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲು ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. CCPA ಗೆ ಕೆಳಕಂಡ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಲಾಗಿದೆ:
- ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತನಿಖೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವುದು ಮತ್ತು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ದೂರುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದು.
- ಅಸುರಕ್ಷಿತ ಸರಕು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಾಪಸ್ಸು ಪಡೆಯಲು ಆದೇಶ ನೀಡುವುದು ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಮತ್ತು ದಾರಿತಪ್ಪಿಸುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಆದೇಶ ನೀಡುವುದು.
- ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳ ತಯಾರಕರು, ಅನುಮೋದಕರು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶಕರ ಮೇಲೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸುವುದು.
ಇದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಆದರೆ ರಾಷ್ಟ್ರದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಅವಕಾಶವಿದೆ. ಅವರು ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದಾಗ ಅಥವಾ ಸ್ವಂತವಾಗಿ ಮೇಲೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ವಿಚಾರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಬಹುದು.
ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಮಂಡಳಿಗಳು
ಕೇಂದ್ರ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಮಂಡಳಿಯು ಸಲಹಾ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಲಹೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ, ರಾಜ್ಯ ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣಾ ಮಂಡಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಜಿಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಮಂಡಳಿಗಳು ಎಂಬ ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಘಟಕಗಳು ಸಹ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಸಲಹಾ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ (ಅರಿವು ಹರಡುವಂತಹ) ಇತರ ಕೆಲವು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಗ್ರಾಹಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನಾ ಕೇಂದ್ರ (ಗುಜರಾತ್) , ಭಾರತೀಯ ಮಾನದಂಡಗಳ ಬ್ಯೂರೋ, ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂಘಟನೆ ಒಕ್ಕೂಟ, ಮುಂಬೈ ಗ್ರಾಹಕ ಪಂಚಾಯತ್, ಇತ್ಯಾದಿ.
ಬಾಡಿಗೆ/ಭೋಗ್ಯದ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದು
ನಿಮ್ಮ ಭೋಗ್ಯದ ಒಪ್ಪಂದವು ಒಂದು ವರ್ಷ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅವಧಿಯದಾಗಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ನೀವು ವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ನಗರದ ಉಪನೋಂದಣಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನೋಂದಾಯಿಸತಕ್ಕದ್ದು. ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ನಾಲ್ಕು ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯೊಳಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು. ಹೀಗೆ ನೋಂದಣಿ ಮಾಡದಿರುವ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಬಾಡಿಗೆ ನೀಡಿದ ಕಟ್ಟಡಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಾದದಲ್ಲಿ (ವಿವಾದ ಉದ್ಭವಿಸಿದಲ್ಲಿ) ಸಾಕ್ಷಾಧಾರವಾಗಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯವು ಪರಿಗಣಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಮಾಲೀಕರು ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿದ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ, ಮತ್ತಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಮೊತ್ತವನ್ನು ತೆರುವಂತೆ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಕಾನೂನು ವಿರುದ್ಧವಾದ ವ್ಯವಹಾರ ನಡೆಸುವಂತೆ ನಿಮ್ಮನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುವಂತಿಲ್ಲ.
ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದಲೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲಾ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಗಳು 11 ತಿಂಗಳ ಅವಧಿಯದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸುವುದರ ಬದಲಾಗಿ ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು.
ಆದರೆ, ಮುಂಬೈನಂತಹ ಕೆಲವು ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅವಧಿಯ ಅನುಮತಿ ಮತ್ತು ಪರವಾನಗಿ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ನೋಂದಣಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಬಾಡಿಗೆಯ ಯಾವುದೇ ಒಪ್ಪಂದಗಳನ್ನು – ಅನುಮತಿ ಮತ್ತು ಪರವಾನಗಿ ಒಪ್ಪಂದ ಸೇರಿದಂತೆ – ನೋಂದಣಿ ಮಾಡುವುದು ಕಾನೂನು ಪ್ರಕಾರ ಕಡ್ಡಾಯ.
ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡುವುದು
ಯಾವುದೇ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ನೋಂದಣಿ ಮಾಡದಿದ್ದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ, ಅದನ್ನು ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡುವುದು ಕಡ್ಡಾಯ. ನಿಮ್ಮ ಮತ್ತು ಮಾಲೀಕರ ನಡುವಣ ಒಪ್ಪಂದವು ಕರಾರಿನ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದು, ಎಲ್ಲ ಕರಾರುಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೋಟರಿ ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಒಪ್ಪಂದದ ದಾಖಲೆಗೆ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡುವ ಪಕ್ಷಗಾರರ ಗುರ್ತನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ನಿಮ್ಮ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯಗಳ ಕುರಿತು ಸ್ಪಷ್ಟ ಚಿತ್ರಣ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ. ಮೇಲಾಗಿ ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಾದ ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಮೆಟ್ಟಿಲು ಹತ್ತಿದಲ್ಲಿ ನೋಟರೀಕರಣ ಮಾಡಿದ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಯಾರೂ ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಾರರು.
ನಿಮ್ಮ ಬಳಿ ಬೇರರ್ ಚೆಕ್ ಇದ್ದರೆ, ನೀವು ಅದನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಬರೆಯಲಾದ ನಗದು ಮೊತ್ತವನ್ನುಪಡೆಯಬಹುದು. ಯಾವುದೇ ವ್ಯಕ್ತಿ ಚೆಕ್ ನೀಡಿ ಅದರ ಮೇಲೆ ಬರೆದಿರುವ ಹಣವನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು.
ಉದಾಹರಣೆಗೆ: ಸಂಜನಾ ಬೇರರ್ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ನಗದೀಕರಣಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕೌಂಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರೆ, ಚೆಕ್ ನ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಅವರಿಗೆ ನಗದು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ “ಅಥವಾ ಬೇರರ್” ಪದಗಳನ್ನು ಚೆಕ್‌ನ ಮೇಲೆ ಮುದ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ನೀಡಬಹುದು. ಕೌಂಟರ್‌ನಾದ್ಯಂತ ಈ ರೀತಿಯ ಚೆಕ್‌ನ ಪಾವತಿಯನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರಾಕರಿಸುವಂತಿಲ್ಲ.
ಯಾರಾದರೂ ಈ ರೀತಿಯ ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಹಾಜರುಪಡಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ಮೇಲೆ ಬರೆದಿರುವ ನಗದು ಮೊತ್ತವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಅವಕಾಶವಿರುವುದರಿಂದ, ಇವುಗಳು ಸ್ವಭಾವತಃ ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಒಂದು ವೇಳೆ ನೀವು ಚೆಕ್ಕುಅನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಬೇರೆಯವರು ಅದನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಗೆ ಹಾಜರುಪಡಿಸುವ ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಅವಕಾಶವಿರಬಹುದು.
ಚೆಕ್ ಅನ್ನು ಕ್ರಾಸ್ ಮಾಡಲಾಗಿದ್ದರೆ ಆಗ ಅದು ತಂತಾನೆ ಬೇರರ್ ಚೆಕ್ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ.
ಉತ್ಪನ್ನದ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿನ ದೋಷ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಉತ್ಪನ್ನ ತಯಾರಕ ಅಥವಾ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗಾಯ, ಮಾನಸಿಕ ಯಾತನೆ, ಸಾವು, ಆಸ್ತಿ ಹಾನಿ, ಒಪ್ಪಂದದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆನ್‌ಲೈನ್ ಆಹಾರ ಉತ್ಪನ್ನವು ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದರೆ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಕಲಬೆರಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಮಾರಾಟಗಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಕ್ರಮವನ್ನು ತರಲು ಗ್ರಾಹಕರು ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನ ತಯಾರಕರು, ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.
ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ನಿದರ್ಶನಗಳು
- ಉತ್ಪನ್ನವು ಉತ್ಪಾದನಾ ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಅಥವಾ ಸಾಕಷ್ಟು ಉತ್ತಮವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ
- ಎಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನದ ತಯಾರಿಕೆಯು ಉತ್ಪಾದನಾ ವಿಶೇಷಣಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲವೋ
- ಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಪಾಡು ಅಥವಾ ಬದಲಾವಣೆ
- ಉತ್ಪನ್ನವು ವಿನ್ಯಾಸ, ಪರೀಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್ ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗ
- ಖರೀದಿಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನದ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮರ್ಪಕ ಸೂಚನೆಗಳು ಅಥವಾ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳು ಇದ್ದಾಗ
- ಉತ್ಪನ್ನ ಸೂಚಿಸಲಾದ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ವಾರಂಟಿ ಅಥವಾ ಗ್ಯಾರಂಟಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿಲ್ಲದ್ದಿದ್ದಾಗ
ನಿಮ್ಮ ಬಾಡಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ/ಕರಾರನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಲು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು. ಬಹುತೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಿಮ್ಮ ಬ್ರೋಕರ್ ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಿಮಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
1. ಒಪ್ಪಂದ ತಯಾರಾದ ನಂತರ, ಅದಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಸೂಕ್ತ ಮುದ್ರಾಂಕ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಾವತಿ ಮಾಡಿ.
2. ಸ್ಥಳೀಯ ಉಪನೋಂದಣಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಲು ಸಮಯ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಬಹುತೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳು ಆನ್ ಲೈನ್ ಮುಖಾಂತರ ಈ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತಿವೆ.
3. ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಮಾಲೀಕರು/ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವವರು, ಬಾಡಿಗೆದಾರರು/ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯುವವರು ಈ ಕೆಳಕಂಡ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಉಪನೋಂದಣಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಜರಾಗತಕ್ಕದ್ದು.
ಸೂಕ್ತ ಮುದ್ರಾಂಕ ಶುಲ್ಕ ಪಾವತಿಸಿದ ಒಪ್ಪಂದ
ಬಾಡಿಗೆದಾರರ, ಮಾಲೀಕರ ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಇತ್ತೀಚಿನ ಎರಡು ಪಾಸ್ ಪೋರ್ಟ್ ಭಾವಚಿತ್ರಗಳು
ಬಾಡಿಗೆದಾರರ, ಮಾಲೀಕರ ಮತ್ತು ಸಾಕ್ಷಿಗಳ ಗುರ್ತಿನ ದಾಖಲೆ (ಆಧಾರ್ ಕಾರ್ಡ್, ಚುನಾವಣಾ ಗುರ್ತಿನ ಚೀಟಿ, ಪಾಸ್ ಪೋರ್ಟ್, ಸರ್ಕಾರ ನೀಡಿರುವ ಗುರ್ತಿನ ಚೀಟಿ, ಗೆಜೆಟೆಡ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ದೃಢೀಕರಿಸಿರುವ ಗುರ್ತಿನ ದಾಖಲೆ)
4. ಕೊನೆಯದಾಗಿ, ನೋಂದಣಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಈ ಮೇಲ್ಕಂಡ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವಶ್ಯಕ ನೋಂದಣಿ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಾವತಿಸಿರಿ.
ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ವಿವಾಹ
ಹಣ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ
ಅಪರಾಧ ಮತ್ತು ಹಿಂಸೆ / ದೌರ್ಜನ್ಯ
ಪೊಲೀಸ್ ಮತ್ತು ಕೋರ್ಟುಗಳು
ಕಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗ
ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಪರಿಸರ
ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನ
ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಚುನಾವಣೆ
ಮಾಧ್ಯಮ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧಿಕ ಆಸ್ತಿ
ವೀಡಿಯೊ
ಹಂತ ಹಂತದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶಿಗಳು
ಸಾಮಾನ್ಯ
ಮಕ್ಕಳು
ಮಹಿಳೆಯರು
ಎಲ್ ಜಿ ಬಿ ಟಿ ಕ್ಯೂ ಐ +
ಉದ್ಯೋಗಿಗಳು
ಅಂಗವಿಕಲರು
ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಗಳು
ಹಿರಿಯ ನಾಗರೀಕರು
ಅಸಂಘಟಿತ ಕಾರ್ಮಿಕರು