Theme: Consumer Protection

ಉತ್ಪನ್ನದ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಎಂದರೆ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿನ ದೋಷ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಉತ್ಪನ್ನ ತಯಾರಕ ಅಥವಾ ಮಾರಾಟಗಾರರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಯು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗಾಯ, ಮಾನಸಿಕ ಯಾತನೆ, ಸಾವು, ಆಸ್ತಿ ಹಾನಿ, ಒಪ್ಪಂದದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆನ್‌ಲೈನ್ ಆಹಾರ ಉತ್ಪನ್ನವು ಆರೋಗ್ಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದರೆ ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚು ಕಲಬೆರಕೆ ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಮಾರಾಟಗಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಕ್ರಮವನ್ನು ತರಲು ಗ್ರಾಹಕರು ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನ ತಯಾರಕರು, ಮಾರಾಟಗಾರರು ಮತ್ತು ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು.

ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ನಿದರ್ಶನಗಳು

• ಉತ್ಪನ್ನವು ಉತ್ಪಾದನಾ ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಾಗ ಅಥವಾ ಸಾಕಷ್ಟು ಉತ್ತಮವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ
• ಎಲ್ಲಿ ಉತ್ಪನ್ನದ ತಯಾರಿಕೆಯು ಉತ್ಪಾದನಾ ವಿಶೇಷಣಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲವೋ
• ಹಾನಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಪಾಡು ಅಥವಾ ಬದಲಾವಣೆ
• ಉತ್ಪನ್ನವು ವಿನ್ಯಾಸ, ಪರೀಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಪ್ಯಾಕೇಜಿಂಗ್ ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಗ
• ಖರೀದಿಸಿದ ಉತ್ಪನ್ನದ ಬಳಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮರ್ಪಕ ಸೂಚನೆಗಳು ಅಥವಾ ಎಚ್ಚರಿಕೆಗಳು ಇದ್ದಾಗ
• ಉತ್ಪನ್ನ ಸೂಚಿಸಲಾದ ಎಕ್ಸ್‌ಪ್ರೆಸ್ ವಾರಂಟಿ ಅಥವಾ ಗ್ಯಾರಂಟಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿಲ್ಲದ್ದಿದ್ದಾಗ

ಸೇವೆ ಎಂದರೆ ಜನರಿಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಯಾವುದೇ ಚಟುವಟಿಕೆ, ಮತ್ತು ಇದು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಹಣಕಾಸು, ವಿಮೆ, ಸಾರಿಗೆ, ಸಂಸ್ಕರಣೆ, ವಿದ್ಯುತ್ ಅಥವಾ ಇತರ ವಿದ್ಯುತ್, ಟೆಲಿಕಾಂ, ಬೋರ್ಡಿಂಗ್ ಅಥವಾ ವಸತಿ, ವಸತಿ ನಿರ್ಮಾಣ, ಮನರಂಜನೆ, ವಿನೋದ ಅಥವಾ ಸುದ್ದಿ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಮಾಹಿತಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

‘ಸೇವೆಗಳು’ ಕೆಲವು ಪಾವತಿ ಅಥವಾ ಕೊಡುಗೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಉಡುಗೊರೆ ವೋಚರ್‌ಗಳಂತಹ ಇತರ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ನಡೆಸುವ ಯಾವುದೇ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೂದಲು ಕತ್ತರಿಕೆ, ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಪಾಸಣೆ, ಪ್ಯಾಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಮೂವಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳು, ಹಿಟ್ಟಿನ ಗಿರಣಿಗಳು, ಮಸಾಜ್ಗಳು, ವಾಚ್-ರಿಪೇರಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸೇವೆಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವಿಶಾಲವಾಗಿ, ಸೇವೆಗಳು ಸೇರಿವೆ ಎಂದರೆ ಕೆಳಕಂಡವು ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು:

• ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳು: ವ್ಯಾಪಾರ ಸೇವೆಗಳು ತಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ವೆಬ್‌ಸೈಟ್ ಹೋಸ್ಟಿಂಗ್, ಕಾಲ್ ಸೆಂಟರ್‌ಗಳು, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆ, ಟೆಲಿಕಾಂ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತಹ ಯಾವುದೇ ವ್ಯವಹಾರದ ದೈನಂದಿನ ಕಾರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಸೇವೆಗಳು.
• ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸೇವೆಗಳು: ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅಡುಗೆ, ಹೋಟೆಲ್ ವಸತಿ, ಔಷಧ, ಚಿತ್ರಕಲೆ, ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಇತ್ಯಾದಿ.
• ಸಾಮಾಜಿಕ ಸೇವೆಗಳು: ಸಾಮಾಜಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ವಸತಿ ಸೌಲಭ್ಯ, ವೈದ್ಯಕೀಯ ಆರೈಕೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಇತ್ಯಾದಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ.

ಉಚಿತ ಸೇವೆಗಳು

ಇದಲ್ಲದೆ, ಉಚಿತ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾನೂನುಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಶುಲ್ಕದ ನಿರೀಕ್ಷೆಯೊಂದಿಗೆ ಅನೌಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾದ ಪಾವತಿಸದ ಸೇವೆಗಳು ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾನೂನಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಯಾರಾದರೂ ವೈದ್ಯಕೀಯ ತಪಾಸಣೆಗಾಗಿ ವೈದ್ಯರ ಬಳಿಗೆ ಹೋದರೆ, ಆದರೆ ಪರಿಚಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದು, ವೈದ್ಯರು ಯಾವುದೇ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ವಿಧಿಸದಿದ್ದರೆ, ರೋಗಿಯು ಯಾವುದೇ ಸೇವೆಯ ಕೊರತೆಗಾಗಿ ವೈದ್ಯರ ಮೇಲೆ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ, ಏಕೆಂದರೆ ಅದನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರೈಲಿಗಾಗಿ ಟಿಕೆಟ್ ಖರೀದಿಸುವ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟ ಆಹಾರ ಸೇವೆ, ಕೆಟ್ಟ ನೈರ್ಮಲ್ಯ ಮಟ್ಟಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಯಾವುದೇ ಸೇವೆಯ ಕೊರತೆಗಾಗಿ ರೈಲ್ವೆಯ ಮೇಲೆ ಮೊಕದ್ದಮೆ ಹೂಡಬಹುದು.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಸೇವೆಗಳು ಸರ್ಕಾರವು ಒದಗಿಸುವ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು, ಇವು ನಾಗರಿಕರ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಈ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳಿಗೆ ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ವಿದ್ಯುತ್ ಸರಬರಾಜು, ಅಂಚೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ರೈಲ್ವೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾನೂನು ಗ್ರಾಹಕರು ಈ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯ ಸೇವೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಸೇವೆಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳು

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯ ಸೇವೆಗಳ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು:

ವಿಮಾನ, ರಸ್ತೆ ಅಥವಾ ನೀರಿನ ಮೂಲಕ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಅಥವಾ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಗಳು

• ಅಂಚೆ ಸೇವೆಗಳು
• ದೂರವಾಣಿ ಸೇವೆಗಳು
• ವಿದ್ಯುತ್ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು
• ಬೆಳಕಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು
• ನೀರಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು
• ವಿಮಾ ಸೇವೆಗಳು

ಕಾನೂನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಕಾನೂನಿನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ “ಸ್ಥಾಪನೆಗಳು” ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯ ಸೇವೆಯ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಾಖೆಯ ಕಛೇರಿಗಳು ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಅದರ ಮುಖ್ಯ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಹೊಣೆಗಾರರಾಗಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಒಬ್ಬರು ಸ್ಥಳೀಯ ಜಲ ಇಲಾಖೆಯ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ/ಜಿಲ್ಲಾ ಇಲಾಖೆಯ ವಿರುದ್ಧವೇ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು, ಕೇಂದ್ರ ಜಲ ಆಯೋಗದ ವಿರುದ್ಧ ಅಲ್ಲ. ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯ ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಜಿಲ್ಲಾ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯ ಸೇವೆಗಳ ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕಾಗಿ ವಿನಂತಿಸಲು ಶಾಶ್ವತ ಲೋಕ ಅದಾಲತ್‌ಗಳನ್ನು ಸಹ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು.

ಸರಕುಗಳು ಹಣವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬೇರೆ ಯಾವುದನ್ನಾದರೂ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ಅದು ಜನರಿಂದ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಅಥವಾ ಉತ್ಪಾದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಗ್ರಾಹಕ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಕಾರ, ಸರಕುಗಳು, ಆಹಾರ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಅಸ್ಥಿರ ಆಸ್ತಿ (movable property) ಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಸರಕುಗಳು ಹೇಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಎರಡು ರೀತಿಯ ಸರಕುಗಳಿವೆ:

• ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳು: ಬಂಡವಾಳದ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಇತರ ಸರಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕಾರ್ಖಾನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಯಂತ್ರೋಪಕರಣಗಳು.
• ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕುಗಳು: ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕುಗಳು ನೇರ ಬಳಕೆಗೆ ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೊಸ ಸರಕುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲು ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾನೂನುಗಳು ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಅಲ್ಲ. ಸಾರಿಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ವಿಮಾನಯಾನ ಕಂಪನಿಯು ಬಳಸಿದಾಗ ವಿಮಾನವು ಬಂಡವಾಳದ ಸರಕು ಆಗಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂತೋಷಕ್ಕಾಗಿ ಹಾರಿಸಿದಾಗ ಅದು ಗ್ರಾಹಕ ಸರಕು ಆಗಿರಬಹುದು. ಸರ್ಕಾರವು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳ ಸರಕುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಅದು ಅಗತ್ಯವಿರುವಂತೆ ಸರಕುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬಹುದು ಅಥವಾ ನಿಷೇಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಪೆಟ್ರೋಲಿಯಂ ಉತ್ಪಾದನೆ, ಮಾರಾಟ ಮತ್ತು ಬೆಲೆ.