ಈ ಕೆಳಕಂಡ ಶಾಲೆಗಳು ಮಕ್ಕಳ ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಕಡ್ಡಾಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಅಥವಾ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ಶಾಲೆಗಳು
ಇಂತಹ ಶಾಲೆಗಳು ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ ಎಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಕಡ್ಡಾಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಹೊಸ ದೆಹಲಿ ಮುನ್ಸಿಪಾಲಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಅಥವಾ ದೆಹಲಿ ಕಂಟೋನ್ಮೆಂಟ್ ಬೋರ್ಡ್ ನಡೆಸುವ ಶಾಲೆಗಳು.
ಅನುದಾನಿತ ಶಾಲೆಗಳು
ಅನುದಾನಿತ ಶಾಲೆಗಳು ಎಂದರೆ ಖಾಸಗಿಯಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ಶಾಲೆಗಳು, ಆದರೆ ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರದಿಂದ ನೆರವು ಅಥವಾ ಅನುದಾನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಅಥವಾ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಧನಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಶಾಲೆಗಳು. ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದ ಮಕ್ಕಳ ಪೈಕಿ ಕನಿಷ್ಠ 25% ರಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಉಚಿತ ಮತ್ತು ಕಡ್ಡಾಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದರ ವಾರ್ಷಿಕ ಮರುಕಳಿಸುವ ನೆರವು ಅಥವಾ ಅನುದಾನ ಅದರ ವಾರ್ಷಿಕ ಮರುಕಳಿಸುವ ವೆಚ್ಚಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ಪಡೆದಂತಹ ಮಕ್ಕಳ ಅನುಪಾತಕ್ಕೆ ಒದಗಿಸಬೇಕು.
ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಗದ ಶಾಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯ ನೆರವು ಅಥವಾ ಅನುದಾನವನ್ನುಪಡೆಯದಂತಹ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳು
ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶಾಲೆಗಳು ಎಂದರೆ ಕೇಂದ್ರೀಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ, ನವೋದಯ ವಿದ್ಯಾಲಯ, ಸೈನಿಕ ಶಾಲೆಗಳು ಅಥವಾ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಅಧಿಸೂಚನೆಯ ಮೂಲಕ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ಇತರ ಶಾಲೆಗಳು. ವಿಶೇಷ ಶಾಲೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯಾವುದೇ ಅನುದಾನ ಪಡೆಯದ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳು ಸಹ ಕಾನೂನಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವು ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳುವವರೆಗೆ ತರಗತಿಯ 25% ರಷ್ಟು ಮಕ್ಕಳನ್ನು I ನೇ ತರಗತಿಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ಅನುಪಾತವು ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದಂತಹ ಹಿಂದುಳಿದ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.
ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದ 25% ನಿಯಮವು ಯಾವುದಾದರೂ ಶಾಲೆ ಒದಗಿಸಿದರೆ, ಶಾಲಾಪೂರ್ವ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ.
ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಶಾಲೆಗಳು
ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಶಾಲೆಗಳು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಗುಂಪಿನ ಸದಸ್ಯರು ನಡೆಸುವ ಶಾಲೆಗಳು. ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಹಿಂದೂಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ನರು, ಮುಸ್ಲಿಮರು ಮತ್ತು ಪಾರ್ಸಿಗಳಂತಹ ಧಾರ್ಮಿಕ ಗುಂಪುಗಳು. ಅವರು ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯ ಅಥವಾ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡದ ರಾಜ್ಯದ ಗುಂಪುಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಹರಿಯಾಣದಲ್ಲಿ ತಮಿಳರು ಅಥವಾ ಕರ್ನಾಟಕದ ಗುಜರಾತಿಗಳು. ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ಶಾಲೆಗಳು ಇತರ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ.